Glikozydy nasercowe są to jedne z najsilniej działających na człowieka substancji pochodzenia roślinnego. Ich podstawowe działanie polega na spowolnieniu akcji serca, oraz zwiększeniu siły jego skurczu. Sprawia to, że serce pracuje silniej i zdecydowanie wydajniej. Jak działają glikozydy nasercowe? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do ich stosowania? Spis treściGlikozydy nasercowe - występowanie w przyrodzieJak działają glikozydy?Glikozydy nasercowe - digoksynaPrzeciwwskazania do stosowania digoksynyCiąża i laktacja, a terapia digoksynąDigoksyna - skutki uboczneDigoksyna - interakcjeDigoksyna - interakcje z żywnościąGlikozydy nasercowe - metylodigoksynaMetylodigoksyna - wskazania do stosowaniaMetylodigoksyna - przeciwwskazania do stosowaniaMetylodigoksyna - interakcjeMetylodigoksyna - działania niepożądaneGlikozydy - zatrucie Glikozydy nasercowe w przeszłości były stosowane jako podstawowe leki w leczeniu niewydolności serca o różnym podłożu. Są to jednak związki na tyle silne, że ich użycie jest obarczone dużym ryzykiem wystąpienia groźnych i trudnych do przewidzenia działań niepożądanych. Współczesne badania wykazały, że korzyści z ich zastosowania nie są znacząco większe niż w przypadku zastosowania nowych, zdecydowanie bezpieczniejszych dla organizmu człowieka grup leków. W związku z tym ta niegdyś bardzo ważna i często wykorzystywana grupa roślinnych substancji czynnych ma obecnie znacznie mniejsze znaczenie w lecznictwie - glikozydy nasercowe stosowane są obecnie jedynie w połączeniu z innymi lekami, a także na przykład w recepturze aptecznej pod postacią nalewki z konwalii majowej. Glikozydy nasercowe - występowanie w przyrodzie Glikozydy nasercowe wytwarzane są przez takie rośliny jak: cebula morska naparstnica purpurowa miłek wiosenny naparstnica wełnista konwalia majowa Należy pamiętać, że są to rośliny trujące do tego stopnia, że w dawnych czasach były z powodzeniem stosowane jako na przykład trucizna na gryzonie. Nawet jednorazowe połknięcie niewielkiego kawałka rośliny może być niebezpieczne, zwłaszcza dla małych dzieci i zwierząt, a toksyczne glikozydy niestety kumulują się w organizmie. Jak działają glikozydy? Zasada działania glikozydów opiera się na: hamowaniu działania pompy sodowo-potasowej w komórkach mięśnia sercowego. Powoduje to zwiększenie stężenia wewnątrzkomórkowego sodu i wapnia, przez co zwiększa się siła skurczów serca aktywowaniu układu współczulnego. Następuje zwiększenie napięcia nerwu błędnego, co wpływa hamująco na czynność węzła zatokowo-przedsionkowego oraz węzła przedsionkowo-komorowego i zwalnia ich rytm, co w uproszeniu oznacza, że serce zaczyna bić wolniej Inaczej rzecz ujmując, glikozydy nasercowe wykazują działanie: inotropowe dodatnie (oznacza to wzrost siły skurczu) chronotropowe ujemne (czyli zmniejszenie częstotliwości skurczów) dromotropowe ujemne (hamowanie przewodnictwa w sercu) batmotropowe dodatnie (podwyższenie progu pobudliwości) Glikozydy nasercowe - digoksyna Digoksyna jest organicznym związkiem chemicznym z grupy glikozydów, wyizolowanym z naparstnicy wełnistej (Digitalis lanata). Mechanizm działania digoksyny, podobnie jak pozostałych glikozydów nasercowych polega na blokowaniu pompy sodowo-potasowej obecnej w błonie komórkowej komórek serca. Digoksyna powoduje zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego, jednocześnie spowalniając tętno. Głównym zastosowaniem digoksyny jest leczenie migotania przedsionków, ale może być również pomocna w zwalczaniu nasilających się objawów ciężkiej niewydolności serca. Jednak w przypadku niewydolności jest stosowana tylko jako leczenie wspomagające. Przeciwwskazania do stosowania digoksyny Mimo wskazań terapeutycznych, digoksyna nie zawsze i nie u każdego pacjenta może być stosowana. Przeciwwskazaniami są: uczulenie (nadwrażliwość) na substancję czynną lub którykolwiek z pozostałych składników leku oraz inne glikozydy nasercowe arytmia częstoskurcz komorowy i migotanie komór Szczególną ostrożność przy stosowaniu digoksyny należy zachować, jeśli u pacjenta występuje: zaburzenia pracy serca z powodu niedoboru witaminy B1 (choroba beri-beri) małe stężenie potasu lub stężenie magnezu we krwi duże stężenie wapnia we krwi zaburzenia pracy nerek zaburzenia trawienia choroby tarczycy choroby płuc Jeśli jednak mimo to podanie leku jest konieczne - a tak też się zdarza, stan pacjenta powinien być regularnie kontrolowany. Ciąża i laktacja, a terapia digoksyną Stosowanie digoksyny w ciąży nie jest bezwzględnie przeciwwskazane, jednak dawkowanie może trudniejsze do ustalenia, a skutki uboczne czasem nie do przewidzenia. Stosowanie digoksyny u kobiet w ciąży jest dopuszczalne tylko w przypadku, jeśli korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. Przypuszcza się, że digoksyna poprzez bezpośredni wpływ na błonę mięśniową macicy, może być przyczyną wcześniactwa i małej masy urodzeniowej dzieci. Digoksyna podawana matce może być stosowana w leczeniu częstoskurczu u płodu oraz zastoinowej niewydolności serca. Ciężarna musi jednak bezwzględnie znajdować się pod stałą opieką specjalisty. Według badań digoksyna przenika do mleka kobiecego w minimalnych ilościach, co nie ma wpływu na krążenie i rytm serca noworodka, dlatego karmienie piersią nie jest przeciwwskazane. Digoksyna - skutki uboczne Jak każdy lek, digoksyna również może powodować skutki uboczne, pamiętać jednak należy, że nie u każdego one wystąpią, a i ich intensywność może być różna. Do najczęstszych skutków ubocznych należą: nudności bóle brzucha wymioty brak łaknienia zawroty głowy ból głowy omdlenia osłabienie bezsenność zaburzenia widzenia (niewyraźne widzenie lub widzenie na fioletowo, żółto, zielono) zaburzenia psychiczne omamy majaczenia depresja drgawki zaburzenia gospodarki potasu i wapnia w organizmie Digoksyna - interakcje W czasie leczenia digoksyną pamiętać należy, że może ona wchodzić w liczne interakcje. Dlatego przyjmując digoksynę należy powiedzieć lekarzowi o wszystkich innych przyjmowanych lekach, nawet tych dostępnych bez recepty. Leki, których łączenie z digoksyną jest niewskazane to: leki moczopędne - hydrochlorotiazyd, spironolakton, furosemid - możliwy znaczny spadek ciśnienia tętniczego (nawet zagrażający życiu) i nasilenie arytmii inhibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopryl) - zwiększają stężenie digoksyny w surowicy krwi, a tym samym zwiększają prawdopodobieństwo przedawkowania leku lub wystąpienia skutków ubocznych antybiotyki makrolidowe (np. klarytromycyna), tetracykliny - zmniejszają stężenie digoksyny wapń - ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca; hiperkalcemia zwiększa ryzyko zatrucia digoksyną sole potasu stosowane razem z digoksyną mogą prowadzić do hiperkaliemii Digoksyna - interakcje z żywnością lukrecja - w czasie przyjmowania leku należy ograniczyć spożycie produktów, które ją zwierają, nawet w postaci cukierków czy herbatki. Substancja czynna zawarta w lukrecji może zwiększyć ryzyko nadmiernego zwolnienia czynności akcji serca i niebezpiecznych zaburzeń rytmu serca błonnik - zmniejsza wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, co w efekcie prowadzi do zmniejszenia lub zupełnego braku efektu terapeutycznego. Dlatego też w czasie leczenie digoksyną, należy uważać by nie był on spożywany w nadmiarze, zwłaszcza jeśli jest dodatkowo przyjmowany w postaci suplementów dziurawiec - nalewka lub herbatka z dziurawca, często stosowane w celu łagodzenia stresu lub jako środek nasenny, mogą osłabiać skuteczność digoksyny Glikozydy nasercowe - metylodigoksyna Metylodigoksyna to organiczny lek nasercowy z grupy glikozydów, ester metylowy digoksyny. Zwiększa pojemność wyrzutową serca, zwalnia akcję serca, obniża ciśnienie żylne i podwyższa ciśnienie tętnicze krwi, przez co poprawia efektywność pracy serca. Zwiększa filtrację kłębuszkową i ilość wydalanego moczu z organizmu. Dzięki temu, że rozpuszcza się w tłuszczach wchłania się lepiej niż digoksyna. Metylodigoksyna - wskazania do stosowania migotanie przedsionków z szybką czynnością komór w przebiegu niewydolności serca. zaawansowana skurczowa, przewlekła zastoinowa niewydolność serca w skojarzeniu z innymi lekami wady serca Metylodigoksyna - przeciwwskazania do stosowania nadwrażliwość na glikozydy nasercowe lub którykolwiek składnik preparatu zaburzenia czynności węzła zatokowego u pacjentów bez stymulatora częstoskurcz komorowy, migotanie komór hipokaliemia, hipomagnezemia, hiperkalcemia i inne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej podejrzenie zatrucia glikozydami naparstnicy Metylodigoksyna - interakcje Metylodigoksyna może wchodzić w interakcje z takimi lekami jak: leki zwiększające stężenie potasu (spironolakton, sole potasu) zmniejszają dodatnie działanie inotropowe metylodigoksyny i zwiększają ryzyko zaburzeń rytmu serca leki wpływające na równowagę elektrolitową, np. niektóre leki moczopędne, leki przeczyszczające, penicylina benzylowa, kotrykosteroidy, salicylany, sole litu nasilają toksyczność metylodigoksyny aminy sympatykomimetyczne ( salbutamol) mogą zwiększać ryzyko zaburzeń rytmu serca leki zobojętniające sok żołądkowy, węgiel aktywowany, pektyny, niektóre leki przeczyszczające mogą zmniejszać wchłanianie leku, dlatego należy pamiętać, żeby zachować dwugodzinny odstęp czasowy po metylodigoksynie Metylodigoksyna - działania niepożądane Działania niepożądane metylodigoksyny dotyczą głównie przewodu pokarmowego, ośrodkowego układu nerwowego i serca. Najczęściej występują: zmniejszenie apetytu nudności bezsenność ból głowy ciągłe uczucie zmęczenia Czasem zdarzają się również: reakcje alergiczne (pokrzywka lub wysypka przypominająca szkarlatynę) rumień toczeń rumieniowaty koszmary senne pobudzenie splątanie depresja omamy Glikozydy - zatrucie W czasie terapii glikozydami należy pamiętać, żeby stosować się do zaleceń lekarza, nie modyfikować samodzielnie dawki, a na pewno jej nie zwiększać. Zatrucie glikozydami objawiać się może: nudnościami, wymiotami, bólem brzucha, biegunką zaburzeniami widzenia kolorów (widzenie najpierw "na fioletowo" potem "na żółto") inne zaburzenia widzenia (zamazany obraz, podwójne widzenie, a nawet czasowa ślepota) trudnymi do opanowania i groźnymi dla życia zaburzeniami rytmu serca zaburzeniami świadomości, splątaniem Objawy przedawkowania często ustępują po prostu po odstawieniu leku. Jednak wszystko zależy od wielkości przyjętej dawki, innych leków przyjmowanych w tym samym czasie, a także współistniejących chorób. Postępowanie w przedawkowaniu glikozydów nasercowych polega między innymi na: uzupełnienie niedoborów jonów magnezu i potasu, najczęściej w postaci kroplówki podanie węgla aktywowanego razem ze środkiem przeczyszczającym w bradykardii (czyli w stanie, w którym czynność serca jest zbyt wolna i wynosi poniżej 60 uderzeń na minutę) podaje się atropinę w bardzo ciężkich zatruciach stosuje się fragmenty swoistych przeciwciał, wiążące digoksynę w osoczu w zaburzeniach przewodzenia wskazane jest wszczepienie czasowego rozrusznika serca Dlatego tak ważne jest, by w czasie przyjmowania glikozydów obserwować swój organizm, a wszelkie niepokojące objawy natychmiast zgłaszać lekarzowi. Z wykształcenia technik farmaceutyczny. Aktualnie zawodowo spełnia się pracując w aptece. Empatyczna, wrażliwa i lubiąca kontakt z drugim człowiekiem. Prywatnie miłośniczka dobrej książki.